Het imposter syndroom: wanneer successen als toeval voelen

Door Rosanne van der Meijden, gepubliceerd op 30-10-2024

Het imposter syndroom is een ervaring die veel mensen raakt. Naar schatting krijgt 70% van de volwassenen hier op een bepaald moment mee te maken. Het imposter syndroom, waarbij mensen denken dat hun successen meer te maken hebben met geluk dan met hun eigen bekwaamheid, komt vooral voor bij hoogpresteerders. Onderzoek wijst uit dat ongeveer 25-30% van deze groep de symptomen vertoont. De gevoelens van zelftwijfel kunnen een grote impact hebben op het welzijn van medewerkers, hun prestaties en hun relatie tot collega’s en de werkomgeving.

Wat is het imposter syndroom?

Het imposter syndroom is voor het eerst beschreven in 1978 door de psychologen Pauline Rose Clance en Suzanne Imes. Zij beschrijven het imposter syndroom als een patroon van zelftwijfel en het gevoel van ‘niet goed genoeg’ zijn, ondanks aantoonbare successen. Mensen die hiermee worstelen geloven vaak dat hun prestaties niet toe te schrijven zijn aan hun eigen capaciteiten. Voor vrouwen in leidinggevende posities komt dit fenomeen extra veel voor. 

“Uit onderzoek van KPMG blijkt dat maar liefst 75% van de vrouwelijke leidinggevenden in hun carrière het imposter syndroom ervaart."

De tekenen van het imposter syndroom kunnen zich op verschillende manieren uiten, zoals overmatig hard werken, een verhoogde angst voor falen, zelfkritiek, moeite met het accepteren van complimenten en verhoogde stress. Deze symptomen kunnen een negatieve invloed hebben op de mentale gezondheid en leiden tot angst, depressie en zelfs burn-out. Het is belangrijk dat zowel medewerkers als leidinggevenden deze signalen herkennen en hier proactief op inspelen om de werkdruk en bijbehorende stress te verminderen.

Het imposter syndroom kan worden vastgesteld met verschillende meetinstrumenten, zoals de Clance Imposter Phenomenon Scale, een veelgebruikte vragenlijst in wetenschappelijk onderzoek. Hoewel het geen officiële diagnose is, kan het syndroom grote psychologische effecten hebben en leiden tot belemmeringen in de persoonlijke en professionele ontwikkeling.

De invloed van werkcultuur en medewerkerstevredenheidsonderzoek

Werkcultuur speelt een belangrijke rol bij het versterken of verlichten van het imposter syndroom. In organisaties waar zelftwijfel of gebrek aan zelfvertrouwen als persoonlijke zwakte worden gezien, ligt het risico op imposter-achtige gevoelens veel hoger. Volgens een studie van Harvard Business Review kunnen deze gevoelens leiden tot verlies van waardevol talent. Daarom is het essentieel dat leiders voorbij de symptomen kijken en aandacht besteden aan de onderliggende oorzaken binnen de werkcultuur.

“Het is cruciaal dat een werkomgeving diversiteit, inclusie en een gevoel van verbondenheid bevordert.” - Harvard Business Review

Een werkcultuur die diversiteit, inclusie en verbondenheid bevordert, kan bijdragen aan het verminderen van het imposter syndroom. Medewerkerstevredenheidsonderzoek is een krachtig middel om inzicht te krijgen in hoe medewerkers hun werkomgeving ervaren. Door regelmatig de gevoelens en uitdagingen van medewerkers te meten, krijgen bedrijven inzicht in hun behoeften en kunnen ze preventief de knelpunten oplossen. Vooral voor organisaties waar het imposter syndroom veel voorkomt, kan medewerkerstevredenheidsonderzoek helpen patronen en aandachtspunten te identificeren. Onderzoek kan bijvoorbeeld inzicht geven in:

Werkplezier en verbondenheid: voelen medewerkers zich gesteund door hun team en de organisatie?

Ontwikkelingsmogelijkheden en autonomie: kunnen medewerkers hun talenten optimaal benutten en zich verder ontwikkelen?

Inclusie en veiligheid: voelen medewerkers zich veilig en gewaardeerd, ongeacht hun achtergrond?

Door inzicht te krijgen in deze factoren kan een organisatie gericht inspelen op de behoeften van medewerkers. Dit kan betekenen dat bedrijven trainingen of coaching aanbieden om zelfvertrouwen op te bouwen, of leidinggevenden trainen om een cultuur van steun en erkenning te bevorderen.

Omgaan met het imposter syndroom als individu

Als je zelf last hebt van het imposter syndroom, begint de eerste stap bij erkenning van deze gevoelens. Het kan ook helpen om te weten dat je niet de enige bent; zelfs zeer ervaren en succesvolle professionals kampen hiermee. Een waardevolle strategie is om een prestatie-dagboek bij te houden waarin je successen en positieve feedback documenteert. Door successen terug te lezen, erken je de waarde van je prestaties en kun je twijfels relativeren.

Daarnaast kan het vragen om feedback aan collega’s en leidinggevenden helpen om zelfvertrouwen op te bouwen. Dit geeft je een realistischer beeld van je prestaties en helpt bij het opbouwen van je zelfbeeld. Leren omgaan met complimenten en positieve feedback kan ook veel bijdragen; probeer deze aan te nemen zonder je prestaties af te zwakken of te bagatelliseren.

Conclusie

Het imposter syndroom is een veelvoorkomend fenomeen dat diepe sporen kan nalaten. Gelukkig is het mogelijk om met zelfbewustzijn, ondersteuning en een positieve werkcultuur deze gevoelens te verlichten. Bedrijven kunnen een grote rol spelen door een veilige en inclusieve werkomgeving te creëren waarin medewerkers zich gewaardeerd voelen. Door regelmatig medewerkerstevredenheidsonderzoeken uit te voeren, krijgen organisaties inzicht in de ervaringen van hun teams en kunnen ze gericht inspelen op eventuele knelpunten.